Sąsiad. Czy wróg?
Polacy i Niemcy we
wzajemnym zwierciadle

Debata Sąsiad. Czy wróg? Polacy i Niemcy we wzajemnym zwierciadle będzie tłumaczona symultanicznie oraz na polski język migowy.

Polska i Niemcy prowadziły jeden z najbardziej wzorcowych procesów pojednania na świecie. Od wdrukowanej w pamięć frazy „przebaczamy i prosimy o przebaczenie” z listu biskupów polskich do niemieckich i spotkania Helmuta Kohla i Tadeusza Mazowieckiego w Krzyżowej, przez poparcie idei zjednoczenia Niemiec, po wspólne programy naukowe, oświatowe, kulturalne aż do powołania instytutów historycznych w Berlinie i Warszawie oraz bezprecedensowej liczby tłumaczeń literackich na polski i niemiecki. Ponad pół wieku temu pod patronatem UNESCO powstała także Wspólna Polsko-Niemiecka Komisja Podręcznikowa Historyków i Geografów. Po dekadach konsultacji i uzgodnień przez dwanaście lat tworzono podręcznik do nauki historii – drugi po francusko-niemieckim zredagowany z dwóch perspektyw podręcznik historii na świecie. Symboliczne cztery tomy pisane były w świadomości, że nie ma alternatywy: albo zbudujemy przyszłość wspólnie, albo tej przyszłości po prostu nie będzie. Wszystkie te inicjatywy dawały nadzieje na dialog i wzajemne zrozumienie bez jednoczesnego usprawiedliwiania krzywd. Ten rodzaj porozumienia okazał się kruchy jak lód na Odrze w czasie coraz cieplejszych zim. Politycy po jednej i drugiej stronie zagwarantowali instytucjonalne przyzwolenie na akty resentymentów i agresywnej narracji. Najpierw roszczeniowość Związku Wypędzonych, a potem upominanie się o reparacje za zniszczenia wojenne doprowadziły do wzmocnienia wzajemnej niechęci. I chociaż udało się zabliźnić rany u dużej części przedstawicieli starszego pokolenia, które pamięta jeszcze wojnę, to dla wielu młodych konfrontacja z niemieckim sąsiadem stała się sposobem na wyrzucenie z siebie agresji i znalezienie figury nazywanej w historii kozłem ofiarnym. W tej sytuacji warto zadać sobie pytanie, czy dialogiczne negocjowanie pamięci między Polską a Niemcami jest jeszcze w ogóle możliwe? Czy można porzucić upraszczające mity narodowe, a relacje z sąsiadami opierać na wzajemnym słuchaniu i przekonaniu, że prawda jednego niekoniecznie musi być zgodna z prawdą drugiego? Te pytania wybrzmią szczególnie mocno w Sopocie, w połowie umownej drogi między pejzażem kulturowym dawnego niemieckiego Gdańska i polskiej Gdyni. W tym zróżnicowaniu architektonicznym, między spadzistymi dachami i ceglanymi elewacjami Gdańska a płaskimi pokryciami modernistycznych budynków Gdyni, można ustawić symboliczne lustro pamięci. Jedno zerknięcie wystarczy, by przekonać się, że polifonia architektury jest symbolicznym dowodem na polifonię pamięci. To współistnienie jest możliwe, warto je po prostu zaakceptować. O polsko-niemieckim sąsiedztwie mówić będą: dr Susann Worschech z Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, prof. Kornelia Ćwiklak – literaturoznawczyni z Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i prof. Robert Traba, historyk, profesor w Instytucie Studiów Politycznych PAN.